Stara synagoga w Kielcach

Opis

Dawna synagoga to jeden z najbardziej charakterystycznych budynków w centrum miasta. 

Koncepcja budowy synagogi narodziła się w 1897 roku. Plac pod jej budowę przy ówczesnej ulicy Nowowarszawskiej oraz 20 tysięcy rubli podarował Mojżesz Pfefer, jeden z członków zarządu gminy żydowskiej. 29 marca 1902 roku wystąpiono o zatwierdzenie projektu synagogi, który wykonał architekt miejski Stanisław Szpakowski. W maju tego samego roku gubernator kielecki Borys Ozierow dokonał uroczystego wmurowania kamienia węgielnego. Prace ukończono we wrześniu 1909 roku.

W okresie międzywojennym przy synagodze działał cheder oraz stuosobowy chór męski. Podczas II wojny światowej hitlerowcy doszczętnie zdewastowali wnętrze synagogi, urządzając w niej areszt i magazyn zrabowanego mienia żydowskiego. Pod koniec wojny budynek został podpalony.

Po zakończeniu wojny budynek synagogi przez wiele lat stał opuszczony i niszczał. W 1949 roku sporządzono plan autorstwa Z. Wróblewskiego i P. Przybylskiego, który zakładał odtworzenie budynku w dawnym kształcie i detalu oraz dawnym jego przeznaczeniem. Wkrótce jednak powstał nowy projekt nieznanego autorstwa zakładający zupełną przebudowę gmachu.

W 1951 roku rozpoczęto przebudowę budynku synagogi z przeznaczeniem na Wojewódzkie Archiwum Państwowe. Prace ukończono w 1955 roku i wówczas przeniesiono tam archiwum. Otynkowany budynek nabrał wówczas cech klasycystycznych i socrealistycznych, zmieniono również kształt otworów okiennych na kwadratowe oraz przysłonięto nowy, płaski dach attykami ozdobionymi arkadowymi blendami. Był to wówczas jedyny element, który skopiowano z pierwotnego stylu synagogi.

W 1987 roku budynek został wpisany do rejestru zabytków nieruchomych (nr rej.: A.328 z 14.07.1987).

W 1996 roku z okazji 50. rocznicy pogromu kieleckiego przeprowadzono prace remontowe wnętrza oraz elewacji, której nadano nową kolorystykę. Począwszy od 2010 roku w ciągu kilku następnych lat archiwum państwowe przeniesiono z dawnej synagogi do nowej siedziby.

W 2024 miasto przejęło budynek w związku z planami jego odrestaurowania i przygotowania do pełnienia funkcji kulturalnych i edukacyjnych. 

Obiekt można zobaczyć z zewnątrz.